banner liberdade
NOTÍSIA IMPORTANTE / HEADLINE NEWSReflesaun liturjika

Inan nia domin ne’ebé nunka toba—Orasaun no esperansa ba Na’i-Feto

29
×

Inan nia domin ne’ebé nunka toba—Orasaun no esperansa ba Na’i-Feto

Share this article

NOTA IGREJA, (LIBERDADETL.com) — Ema hotu iha inan. Sim, inan ne’ebé hahoris nia fizikamente iha moris. Maibé sarani ida-idak iha inan seluk, Maria Santíssima, inan iha orden grasa nian. Jezús hakarak fó Maria nu’udar inan ba Igreja uluk nian, bainhira husi krús, Nia hateke ba Nia inan hodi dehan: “Mama, ida-ne’e mak Ita-nia oan,” (João 19: 26). No ba dixípulu ne’ebé Nia hadomi: “Haree ne’e ó-nia inan” (João 19: 27).

Iha sékulu barak nia laran sarani sira refere no fó onra ba Maria nu’udar sira nia inan. S. João Paulo II husu ba Maria atu sai inan iha dalan pesoál, liuliu iha tempu susar sira. Títulu seluk ne’ebé subliña Maria nia papél nu’udar inan uza ona iha sékulu barak nia laran hosi Saun Agostinho no Saun Leão. Saun Isaac de Stella (mate iha tinan 1169), monge sistersianu ida hakerek kona-ba inseparabilidade Maria no Kreda nian.

Saun Paulo VI estabelese Maria nu’udar Inan Kreda nian. Iha loron 3 fulan-Marsu tinan 2018, Papa Francisco reafirma títulu ida-ne’e hodi dezigna Segunda-feira hafoin Pentekostes nu’udar Memoriál Maria nian, Kreda nia Inan. Eskritura no tradisaun hatudu ho klaru oinsá Maria sai “Igreja nia Inan”.

Inan husi Família Eskatolójika

Evanjellu sinóptiku sira haktuir akontesimentu bainhira Jezús nia inan ho nia maun-alin sira mai haree nia bainhira nia hanorin hela (Mateus 12:46-50, Marcos 3:31-35, Lucas 8:19-21). Bainhira ema dehan ba Jesus katak nia inan iha liur no atu hasoru nia, nia dehan: “Ha’u nia inan no ha’u nia maun-alin sira mak sira ne’ebé rona Maromak nia liafuan no halo tuir” (Lucas 8:21).

Ema barak bele hirus ho oin-midar rona Jesus nia liafuan no hanoin katak nia “mantein nia distánsia” hosi nia inan. Maibé se ita rona didiʼak ba Jesus nia liafuan no hanoin kona-ba Maria nia moris, ita sei haree katak Maria mak dixípulu primeiru neʼebé moris tuir ninia liafuan.

Kuandu Maria simu liafuan diʼak, nia rona Maromak nia liafuan no halo tuir kedas liafuan neʼe. Nia moris iha obediénsia kompletu ba Maromak nia hakarak. Jezús nia liafuan sira buka atu hasa’e buat espirituál liu fali buat fíziku.

Ho liafuan seluk, Jezús nia hanorin sira foka liu ba formasaun família foun, família eskatolójiku. Família ne’e sei hamutuk ba nafatin iha reinu lalehan. Família ida-ne’e mak Kreda. Maria maka membru ida hosi família ne’ebá, no tanba nia papél iha istória salvasaun nian, nia mós nia inan. Maria sai ita-nia inan, Kreda nia Inan, nu’udar parte família eskatolójika Kristu nian.

Entre lian orasaun rihun ba rihun ne’ebé maka lian hosi kapela sira ne’ebé dook, korredór igreja antigu sira, no altár boot sira iha sidade nia sentru sira, naran ida maka dala barak liu invoka ho domin no esperansa: Na’i-Feto. Iha silénsiu kalan nian no rozáriu nia lian, katóliku sira iha mundu tomak, inklui iha Timor-Leste, kontinua hateke ba Inan nia oin kmaan, hodi harohan ho konfiansa.

Na’i-Feto—ne’ebé koñesidu iha Bíblia nu’udar Maria Nazaré nian—la’ós de’it Jezús Kristu nia inan, maibé mós símbolu ternura nian, forsa interiór, no mediadór domin nian entre umanidade no Maromak. Iha espiritualidade katólika, orasaun ba Maria la’ós hahalok adorasaun nian, maibé intersesaun nian: hanesan labarik ida husu ba nia inan, nune’e sarani sira husu ba Maria atu hato’o sira-nia pedidu ba nia Oan-Mane.

No besik Jezús nia krús hamriik Nia inan no Nia inan nia alin-feto, Maria, Clopas no Maria Madalena nia feen. Wainhira Jesus haré nia inan ho nia escolante nebé Nia hadomi iha nia sorin, Nia dehan ba nia inan: “Feto, ó nia oan mak ne’e!” Hotu Nia katak baa Niakaan maktuir sia naak, “Imikaan inan nee!” No hahú husi loron neʼe, dixípulu neʼe simu nia iha ninia uma.”

Maria, Igreja Antigu nia Inan

Bíblia pinta imajen ida kona-ba Maria nia maternidade ba Kreda ne’ebé foin moris. Apóstolu sira no Maria halibur hamutuk iha orasaun iha loron sira hafoin Jezús nia sa’e ba lalehan. Hamutuk sira reza no hein Espíritu Santu nia mai. Maria nia prezensa iha kuartu leten subliña ninia knaar iha Kreda nia loron dahuluk sira. No hodi konfia Maria ba João, Maria iha ligasaun metin ho Kreda nia moris.

Iha filme 2015 nian “Full of Grace”, ne’ebé konta kona-ba Maria nia moris iha tinan sira tuirmai Jezús nia moris-hi’as no sa’e ba lalehan, iha senáriu ida ne’ebé book ema. Iha tinan ikus sira husi Maria nia moris iha rai, dala barak dixípulu sira bá hasoru Maria, neʼebé sira bolu ho laran-diʼak Inan, kuandu sira fila husi sira-nia serbisu haklaken. Filme ne’e mós hatudu dixípulu sira ne’ebé buka beibeik konsellu no orasaun sira hosi Inan Santíssima. Ne’e deklarasaun ida ne’ebé maka’as liu? Ha’u la hanoin nune’e. Dixípulu sira-nia serbisu mak kontinuasaun husi sira-nia Oan-Mane nia serbisu. Ne’e naturál ba nia atu hadomi sira ho fuan inan nian, rona sira no reza ba sira.

Inan Kreda nian, Pasadu no Prezente

Maria kontinua sai Kreda nia inan iha tempu hotu-hotu. Ida-ne’e hatudu hosi faktu katak sarani barak maka vizita nia iha tempu nesesidade nian. Sira reza rozáriu no vizita fatin peregrinasaun sira hodi reza. Sira reza ho devosaun iha estátua sira Na’i-Feto nian oin, hasoru nia matan no sente nia hakuak inan nian.

Ema barak ne’ebé reza liuhusi ninia intersesaun simu resposta ba sira-nia orasaun. Iha istória barak tebes kona-ba grasa sira ne ebé simu liuhusi Maria nia intersesaun. Foti Milagre Lepanto nian, hanesan ezemplu, komemora nu’udar Festa Na’i-Feto Rozáriu nian, no barak seluk tan. Nu’udar inan, Maria tau matan ba Kreda iha jerál no ba ninia membru ida-idak.

Ninia ezemplu fiar nian kontinua inspira Kreda ohin loron. Nia mak modelu ba sarani sira, no husi nia ita aprende oinsá moris ho virtude. Ita bele aprende de’it husi nia no halo nia sai ita-nia inan, halo hanesan S. João halo, simu nia iha ita-nia uma (João 19:27). Husu nia atu sai ita nia inan. Koalia ba nia hanesan ita nia inan. Tanba ida-ne’e maka lia-loos—nia maka ita-nia inan, Kreda nia Inan.

Iha Timor-Leste, orasaun ba Virjen Maria sai ona parte pulsa moris loroloron nian. Rozáriu rezita la’ós de’it iha igreja sira, maibé mós iha uma haraik-an sira, iha foho tutun sira, iha tempu kolleita nian, ka bainhira família sira hasoru difikuldade sira. Maria prezente nu’udar figura besik, ne’ebé komprende ema nia terus no luta, liuliu iha tempu krize nian.

Iha sasin barak, fiar katak kbiit orasaun nian ba Maria bele hakmatek klamar, kura kanek interiór sira, no loke dalan ba esperansa foun. Dala barak, ema sira hatete katak iha dezesperu klean liu, forsa úniku ne’ebé sira iha maka atu kaer Rozáriu no dehan naran “Maria”.

Forma orasaun ida ne’ebé popular liu maka Salve Regina no Ave Maria, ne’ebé hatutan hosi jerasaun ba jerasaun. Ho konta ida-idak Rozáriu nian, ema sira unifika sira-nia fiar ho akontesimentu sira Jezús no Maria nia moris nian: husi Anunsiasaun to’o Kruzifikasaun, husi Moris-hi’as to’o Maria nia Glorifikasaun iha Lalehan. Ida-ne’e la’ós de’it repetisaun orasaun sira-nian, maibé meditasaun espirituál ida ne’ebé kle’an.

Iha fulan Maiu no Outubru—tradisionalmente dedika ba Virjen Maria—kapela sira iha Timor-Leste nia aldeia sira sei nakonu ho lilin nia naroman no lian husi Ave Maria ne’ebé hananu iha lian Tetum no Portugés. Iha lilin sira ne’ebé lakan, orasaun sira oferese la’ós de’it ba seguransa pesoál, maibé mós ba nasaun, dame, no unidade.

Orasaun ba Maria sai mós símbolu lealdade nian iha istória rezisténsia povu Timor-Leste nian. Funu-na’in barak lori Rozáriu ba ai-laran nu’udar sinál forsa espirituál iha luta fízika no ideolójika. Inan Maria la’ós de’it haree nu’udar Inan Kreda nian, maibé mós Inan ba Nasaun.

Iha mundu ida ne’ebé okupadu no barullu ba beibeik, tradisaun reza ba Na’i-Feto sai hanesan oázis ida. Nia fó hanoin ba ema kona-ba importánsia silénsiu, reflesaun no sinseridade iha moris. Tanba, iha Maria nia ternura, ema hetan forsa. Hodi tanis iha krús nia okos, ema aprende atu simu terus. No iha hahi Maromak, ema hetan konvite atu agradese iha buat hotu.

Orasaun ba Na’i-Feto la’ós de’it rituál ida. Ida-ne’e maka reflesaun ida hosi domin kle’an entre povu no sira nia inan lalehan nian. Iha bolun ida-idak, halerik ida-idak, no esperansa ida-idak ne’ebé bisbi-tan liuhusi orasaun sira, iha konfisaun ida: katak iha frajilidade umana hotu nia kotuk, iha nafatin inan ida ne’ebé rona. No liuhusi Maria, sarani Katólika sira fiar, dalan ba Kristu sai nabilan no nakonu liután.

Oh Maromak, Aman mizerikórdia, bainhira Nia tara iha krús, Ita-Boot nia Oan-Mane hili Maria Santíssima, Nia Inan, atu sai ami-nia Inan. Atu, ho Nia tulun domin nian, Ita-boot nia Kreda sai buras liután loron ba loron, no haksolok iha nia oan sira nia santidade, dada ema hotu ba nia hakuak. Amen.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Content is protected !!