NOTÍSIA LITERÁRIA, (LIBERDADETL.com) — Hafoin tinan barak ho atake no intimidasaun, rezidente ikus hosi aldeia Palestinianu East Al-Mu’arrajat iha Vale Jordánia, iha Cisjordánia ne’ebé okupa hosi Israel, ikusmai husik sira nia uma. Sira hetan obriga atu sai, hafoin asaltu brutál ida iha kalan ne’ebé lidera hosi grupu ida hosi kolonialista israelita ne’ebé armadu.
Aldeia ne’e uluk hanesan uma ba família beduínu palestinianu hamutuk 50 resin. Família tolunulu halai tiha ona tanba violénsia ne’ebé aumenta. Família 20 ikus hela to’o loron-kinta kalan, molok hetan obriga atu evakua.
Atake ne’e hahú bainhira kolonialista israelita sira harii tenda metru de’it hosi uma. Iha kalan ne’ebá, sira muda hosi uma ida ba uma seluk, hodi dada kilat, hodi obriga rezidente sai.
Aliya Mlihat, rezidente ida, bolu kedas polísia. Maibé, forsa seguransa to’o tempu balun liutiha no la halo intervensaun—tuir loloos, sira alegadamente fasilita asaltu ne’e. Mlihat hatete katak kolonialista na’in 50 resin maka marka prezensa iha kalan ne’ebá, sira hotu ko’alia lian Árabe ho fluente.
“Soldadu sira nia espresaun hatudu satisfasaun – mezmu ksolok – hanesan sira aprova kolonialista nia asaun,” nia hatete.
Mlihat tenta atu grava insidente ne’e ho nia telemovel, maibé hetan ameasa no asédiu hosi kolonialista, inklui labarik-mane adolexente. Nia identifika líder atake nian hanesan Zohar Sabah, kolonizadór ida ne’ebé hetan sansaun hosi governu britániku. Sabah tuir informasaun to’o ho kilat M16 no hakilar ba rezidente atu “atravesa ba Jordánia”.
Bainhira grupu ne’e to’o iha Mlihat nia uma, sira hahú na’ok propriedade no obriga nia família sai.
“Ami laiha opsaun seluk maibé foti buat uitoan ne’ebé ami iha – sasán dapur nian, livru eskola nian, ha’u nia alin-feto nia ezame- no sai,” nia hatete.
Mlihat nia família agora hela iha kampu refujiadu nia liur, lahó tenda, bee-moos, ka asesu ba saneamentu. Temperatura iha área ne’e liu grau 40 Celsius. Nia fó sai katak nia alin-feto, ne’ebé sei eskola hela, psikolojikamente nakdoko.
“Uluk nia hanesan estudante top, maibé agora nia estuda tanis iha loro manas laiha bee. Seidauk iha ofisial ida husi Ministeriu Edukasaun mak ba vizita nia.”
Entretantu, sira nia aman ne’ebé hetan sona iha kabun, susar atu dada iis, no sira nia inan tanis dezde kalan ne’ebé akontese atake.
Padraun sistemátiku violénsia
Mlihat moris no boot iha Al-Mu’arrajat Leste. Nia hatete katak violénsia ne’e hahú aumenta iha fulan-Outubru 2020, hahú ho na’ok animál, restrisaun ba área pastu nian, no envenenamentu ba rezidente nia bibi.
Hafoin funu Israel hasoru Gaza hahú, violénsia iha Cisjordánia aumenta maka’as. Governu Israel nian ne’ebé maka direita haree hanesan fó espasu ba kolonizadór sira atu habelar sira nia kontrolu.
Iha fulan-Outubru liubá, grupu ida hosi kolonizadór—inklui Sabah—tama eskola aldeia ida, baku profesór no estudante ho ai-tonka, no kesi diretór, ne’ebé hafoin ne’e tama ospitál. Hafoin ne’e sira tau boneka ida ne’ebé pinta ho kór mean hodi hanesan raan iha portaun eskola nian, hodi repete aktu simbóliku ida-ne’e iha Janeiru.
Iha fulan-Fevereiru, meskita aldeia nian hetan sunu to’o rahun.
Violasaun ba lei umanitáriu internasionál
Tuir Aliya Mlihat, atake ne’e la’ós asaun hosi estremista individuál, maibé hanesan parte ida hosi polítika deliberada Estadu nian hodi hadau teritóriu palestinianu. Konsellu Refujiadu Noruega nian deklara katak despeju forsadu sira-ne’e bele kategoriza hanesan transferénsia forsada, ne’ebé maka bandu hosi Artigu 49 hosi Konvensaun Jenebra IV no konstitui krime funu nian tuir lei internasionál.
“Ida-ne’e la’ós dezlokasaun voluntáriu. Sira hasoru opsaun imposivel sira”, hatete hosi Shaina Low hosi organizasaun.
Padraun Repetidu ida husi Atake sira iha Área C
Despeju sira iha Al-Mu’arrajat Leste tuir padraun ne’ebé hanesan iha aldeia beduínu viziñu Mughayir ad-Deir iha fulan-Maiu nia rohan. Kolonizadór harii akampamentu iha aldeia nia sentru, liga ba bee-matan ida hosi postu kolonizadór nian ne’ebé besik, no neineik-neineik obriga rezidente na’in 125 ba zona industriál Beitunia nian—lahó asesu ba eletrisidade ka bee.
Zohar Sabah mós envolve iha atake ne’e, hamutuk ho kolonialista seluk, Ben Pazi, ne’ebé mós tama iha lista sansaun Reinu Unidu nian.
Komunidade Ras Ein al-Auja nian, ho rezidente na’in 130, fiar katak sai hanesan alvu tuirmai hafoin kolonialista harii postu avansadu foun ida iha sentru aldeia nian iha fulan-Juñu.
“Padraun ida-ne’e agora replika hela: kolonialista balu harii postu, hakiak animál iha rezidente sira nia rai, hadau asesu ba bee, na’ok bibi, no halo teror ba rezidente,” Low hatete.
“Depois violénsia aumenta iha kalan.”
Lakon Rai no Futuru Palestina nian
Tuir Low, impaktu ba komunidade maka devastador. Asesu ba rai no bee iha Cisjordánia sai menus ba beibeik. Rezidente barak maka agora fa’an animál tanba dívida, hodi lakon sira nia fonte subsisténsia prinsipál.
“Ita asiste hela prosesu atu hamoos komunidade Palestinianu iha Área C, no agora mós iha Área B no Área A,” nia hatete.
Área A iha kontrolu administrativu tomak hosi Autoridade Palestina no kobre pursentu 21 hosi Cisjordánia. Área B iha kontrolu sivíl konjuntu nia okos, no Área C—alvu prinsipál hosi kolonialista—mak pursentu 60 hosi teritóriu no iha kontrolu tomak Israel nian.
Karik komunidade palestinianu kontinua hetan espulsaun hosi área sira-ne’e, projetu asentamentu israelita nian sei habelar no interligadu, hodi sobu posibilidade hosi solusaun ida hosi estadu rua.
Maski diplomata internasionál vizita beibeik aldeia palestinianu ne’ebé hetan ameasa, Low afirma katak la halo buat barak hodi prevene despeju sira-ne’e.
“Sira mai, sira ko’alia, sira kondena, maibé sira la impede, apagamentu ba komunidade sira ne’e kontinua akontese iha ita-nia matan oin,” nia salienta.
Fonte: www.narasi.tv