banner liberdade
EDITÓRIALNOTÍSIA IMPORTANTE / HEADLINE NEWS

Domin nakukun, disiplina rigor—Análize ezonera membru F-FDTL na’in-2

111
×

Domin nakukun, disiplina rigor—Análize ezonera membru F-FDTL na’in-2

Share this article

EDITORIAL, (LIBERDADETL.com) — Ezonerasaun membru na’in rua hosi Komponente Naval FALINTIL –Forças de Defesa de Timor-Leste (F-FDTL) tanba relasaun estra-kazamentu dada atensaun públiku no akadémiku.

Insidente ida-ne’e la’ós de’it envolve violasaun ba étika pesoál maibé mós fó risku ba koezaun internu no lejitimidade instituisaun militár nian. Iha kontestu istóriku Timor-Leste nian, iha-ne’ebé militár mosu hosi knotak luta povu nian, asaun dixiplinár hanesan ne’e lori signifikadu simbóliku ne’ebé hakat dook hosi konsiderasaun administrativa de’it. Tanba ne’e, ekipa Think Tank LIBERDADETLharee kazu ida-ne’e hanesan ezemplu krusiál ida atu analiza relasaun entre moralidade pesoál, dixiplina militár, no estabilidade organizasaun defeza nasionál nian.

Asuntu estra-kazamentu ne’ebé envolve soldadu F-FDTL na’in rua hatudu oinsá vida pesoál bele iha implikasaun sériu ba vida institusionál. Iha tradisaun militár, lealdade la’ós de’it define hanesan lealdade ba nasaun no bandeira, maibé mós hanesan lealdade ba kamaradajen no família militár. Hodi viola norma ne’e, autór sira indiretamente trai kontratu sosiál no morál ne’ebé sai baze ba ezisténsia F-FDTL nian.

Desizaun atu hasai, maski maka’as, maka pasu estratéjiku ida atu tane aas integridade. Think Tank LIBERDADETL avalia katak asaun ida-ne’e aliña ho Huntington nia teoria kona-ba profisionalizmu militár, iha ne’ebé dixiplina no morál maka baze prinsipál atu mantein koezaun. Kazu ida-ne’e hatudu militár Timor-Leste nia esforsu atu halo balansu ba interese rua: mantein dignidade internu no mantein konfiansa públiku.

Enkuantu infidelidade iha vida sivíl bele konsidera hanesan asuntu privadu ida, iha militár nia laran, ida-ne’e iha potensiál atu kria friksaun orizontál, konflitu interese, no ameasa ba seguransa unidade nian. Tanba ne’e, hosi perspetiva jestaun organizasionál, asaun desizivu hosi Komandu Naval F-FDTL bele kompriende nu’udar medida jestaun krize hodi prevene eskalasaun ne’ebé boot.

Ezonerasaun pesoál na’in rua hosi Komponente Naval FALINTIL –Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) iha inísiu fulan-Setembru revela dimensaun importante kona-ba implementasaun dixiplina militár no étika instituisaun defeza nian. Desizaun ne’e administrative, lori signifikadu simbóliku, hodi afirma F-FDTL nia kompromisu atu mantein unidade, onra, no integridade organizasaun nian.

Baze legál ba ezonerasaun soldadu na’in rua ne’e bazeia ba provizaun dixiplinár militár nian, espesífikamente artigu ne’ebé regula violasaun grave ba norma étika no obrigasaun profisionál. Aplikasaun lei internu ida-ne’e hatudu katak militár Timor-Leste funsiona nu’udar forsa defeza nasionál, nu’udar instituisaun morál ne’ebé kesi metin ninia membru sira tuir padraun komportamentu balun. Hosi perspetiva lei militár nian, violasaun dixiplinár mak hanesan hahalok aat individuál, bele iha implikasaun ba estabilidade instituisaun nian.

Iha tradisaun militár, juramentu lealdade iha bandeira nia okos nu’udar ligasaun formál ida, kontratu morál ida atu moris no luta hamutuk. Violasaun iha forma relasaun ilísitu iha ambiente internu nia laran ameasa solidariedade ne’ebé maka sai hanesan baze prinsipál ba koezaun forsa nian. Tanba ne’e, desizaun atu demite la’ós de’it kastigu ida maibé medida preventiva ida atu prevene degradasaun ba valór sira ne’ebé komunga ona.

Kazu ida-ne’e iha reperkusaun sosiál ne’ebé maka’as, tantu ba família hosi soldadu ne’ebé envolve no ba imajen públika hosi militár. Militar persebe hanesan reprezentasaun sakrifisiu povu, partikularmente iha kontextu istóriku Timor-Leste, iha ne’ebé FALINTIL mosu hosi luta koletiva komunidade nian. Bainhira membru sira komete violasaun étika, ida-ne’e haree hanesan estraga konfiansa públiku iha instituisaun defeza. Tanba ne’e, desizaun hasai membru na’in rua ne’e bele kompriende nu’udar estratéjia ida atu mantein lejitimidade F-FDTL iha públiku nia matan.

Postura metin hosi lideransa Komponente Naval hatudu estilu lideransa ida ne’ebé tau dixiplina nu’udar prinsípiu primáriu. Deklarasaun ofisiál, ne’ebé subliña tantu tristeza no firmeza, reflete dilema étika iha jestaun krize militár: mantein solidariedade internu enkuantu kaer metin regra lahó kompromisu. Iha kuadru teoria jestaun organizasionál, asaun ida-ne’e bele haree hanesan esforsu ida atu mantein “kultura korporativa” militár, ne’ebé ezije lealdade, devosaun, no respeitu ba sakrifísiu ne’ebé fahe.

Insidente ida-ne’e reflete oinsá F-FDTL haka’as-an atu mantein ninia instituisaun nia dignidade liuhosi aplika beibeik regra. Dixiplina militár serve hanesan mekanizmu ida atu kontrola hahalok, no mós hanesan meiu ida atu mantein koezaun sosiál iha forsa armada nia laran. Kazu ida ne’e sai nu’udar lisaun ida katak violasaun étika pesoál, bainhira la kaer metin, iha poténsia atu estraga integridade institusionál ne’ebé mosu hosi istória povu Timor-Leste nia luta.

Kazu ne’e konfirma katak adultériu la’ós de’it violasaun morál maibé mós ameasa ba dixiplina militár. Demisaun ba membru F-FDTL na’in rua sai nu’udar lisaun importante ida katak integridade pesoál nu’udar pré-rekizitu primáriu atu mantein onra no lejitimidade instituisaun nian. Ekipa Think Tank LIBERDADETL fiar katak haforsa tipu dixiplina ida-ne’e tenke haree nu’udar investimentu morál ida hodi mantein kontinuidade valór FALINTIL nian, ne’ebé hetan hosi povu Timor nia luta.

Mantein dixiplina maka bastiaun ikus ne’ebé garante katak militár sai nafatin instituisaun ida ne’ebé ema fiar, respeita no hadomi. Domin infiel ne’ebé viola soldadu nia juramentu labele hosik atu buras iha militár nia laran, tanba só ho tane aas dixiplina mak bele mantein nasaun nia dignidade.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Content is protected !!